Colombiaans Exclusief
In Colombiaanse helden portretteren we helden uit de geschiedenis van Colombia of nog levende helden van Colombia. In deze eerste editie volgen we het verhaal van een pittige tante genaamd ‘La Gaitana’.
Haar echte naam is niet bekend, maar deze heldin staat bekend als Guaitipan en Cacica Gaitana. De Spanjaarden noemden haar La Gaitana. La Gaitana was een vrouwelijke stamhoofd van de Yalcón die regeerde in de regio van Timaná, Huila in de eerste helft van de 16e eeuw.
Ze vocht samen met andere indianenstammen tegen de Spaanse veroveraars. Rond 1538 kreeg de Spanjaard Pedro de Añasco het bevel om zich in de regio van het huidige Timaná te vestigen. Daar beveelde hij de indianen om hun kostbare bezittingen af te staan.
Vrouwonvriendelijk
Hij weigerde echter om met La Gaitana te praten omdat ze een vrouw was. In plaats daarvan wilde hij spreken met haar zoon, haar opvolger. Maar de zoon kwam niet opdagen en dat bestrafte hij door hem levend te verbranden voor haar ogen. La Gaitana wou wraak, en vroeg andere indianenstammen om haar te helpen. Onder leiding van haar vriend, stamhoofd Pigoanza vielen ze met een leger van 12.000 indianen de Spanjaarden aan.
Ze wonnen de aanval tegen het kleine aantal Spanjaarden. Zes Spanjaarden konden vluchten om het na te vertellen. Pedro de Añasco werd gevanggenomen en La Gaitana haalde zijn ogen eruit en haalde een touw door zijn tong heen. Ze liep met hem van dorp naar dorp om de overwinning te vieren. Uiteindelijk sneden ze zijn ledematen verdeeld over een lange periode af.
Maar de strijd was nog niet over. Wraak was niet de enige motivatie, ze wilden alle Spanjaarden weg hebben. Dus ze organiseerde een alliantie tussen alle indianen uit de regio en vermoorden een groep Spanjaarden die onderweg waren naar Timaná.
Ondertussen was de leider van de Spaanse kolonie Popayan al op de hoogte van de moord op Pedro de Añasco en ging samen met 100 man op zoek naar de indianen. Hij en de merendeel van zijn mannen werden verslagen door de indianen.
La Gaitana haalde rond de 10.000 strijders bij elkaar en plande een laatste aanval om de Spanjaarden uit de regio de verdrijven. Maar… ze werd verraden. Stamhoofd Matambo lekte alle plannen door aan de Spanjaarden, waardoor de aanval geen verrassing meer was en de Spanjaarden zich goed konden voorbereiden.
De eerste aanval verloren de indianen, maar ze gaven niet op. La Gaitana kreeg de steun van de Pijaos en Panaes erbij, en voerde een tweede aanval uit.
Bijna uitgeroeid
Ze wisten nog niet wie de verrader was, maar deze waarschuwde de Spanjaarden opnieuw. Ze verloren weer, en een lange oorlogsstaking volgende. De Spanjaarden durfden niet meer in de bergen aan te vallen en de indianen niet meer op het platte land.
Na de lange oorlogsstaking kwamen de Spanjaarden met versterkingen en de indianen werden bijna uitgeroeid. Van de 15.000 indianen in de regio, bleven er ongeveer 600 over. Epidemieën zoals de pokken, de slavernij hielden de indianen zwak en onder dwang van de Spanjaarden.
Helaas is het zo met vele opstanden afgelopen, niet alleen in Colombia maar over de hele Amerikaanse continent. De daden van Gaitana laat niet alleen de opstand van de indianen zien tegen de Europese invasoren, maar ook de woede en pijn van een moeder. In Neiva staat een monument ter nagedachtenis aan La Gaitana.
Foto’s medellinciudaddeteatros, guwentravel
