Door Sebastiaan Luiten / Cinema Colombiano | Het International Film Festival Rotterdam is begonnen en afgelopen donderdag konden we daardoor eindelijk Pájaros de Verano in de Nederlandse bioscopen zien! We kijken al sinds de wereldpremière in Cannes in 2018 reikhalzend uit naar deze nieuwe film van Ciro Guerra, de maker van El abrazo de la serpiente.
Filmliefhebbers die bekend zijn met het werk van Ciro Guerra zullen schrikken van het geweld in Pájaros de Verano. De film bevat harde actiescènes die niet zouden misstaan in een bekende Netflix-serie. Het gaat hier dan ook om de ontstaansgeschiedenis van de drugshandel in Colombia, welke zich niet afspeelt in Medellín, ook niet in Cali, maar in het noordelijke woestijnlandschap van La Guajira.
Daar begonnen de inheemse Wayúu in de jaren zeventig marihuana te verhandelen met gringo’s van het vredeskorps. Veel Colombianen zullen misschien teleurgesteld zijn over (opnieuw) een drugsgerelateerde film in hun land. Zij hoeven niet te vrezen: Pájaros de Verano is een typische Ciro Guerra-film die vooral handelt over de gevolgen die de drugshandel heeft gehad op lokale culturen.
Vertraagde landschappen
Ciro Guerra regisseerde Pájaros de Verano samen met zijn vrouw Cristina Gallego, die bij zijn eerdere films als producent optrad. Het werk is een liefdeskind van het koppel, waarvan de eerste ideeën al in 2009 ontstonden tijdens de opnames van Los viajes del Viento. In die film was La Guajira de eindbestemming van vallenato-muzikant Marciano Martínez. Aandacht voor de inheemse bevolking en grandioze landschappen die traag voorbij rollen waren destijds eigenschappen die ook de latere films van Ciro Guerra typeren.
Hoewel zijn wonderlijke debuutfilm La Sombra de Caminante uit 2004 Nederland helaas nooit bereikt heeft, wordt met Los Viajes del Viento een succesvolle IFFR-trilogie gelanceerd. Hoogtepunt was het Oscar-genomineerde El abrazo de la serpiente (2015), waarin de Vlaamse acteur Jan Bijvoet met een inheemse sjamaan door de in zwart-wit opgenomen Amazone reist. Daar zagen we de teloorgang van inheemse culturen onder Westerse invloeden. In Pájaros de Verano zien we de ondergang van een inheemse stam in een ander gebied van Colombia.
Familie-eer
De autonome bevolking van de Wayúu bestaat tegenwoordig uit ongeveer 30 grote stammen die verspreid leven in het noorden van Colombia en Venezuela. In Pájaros de Verano leren wij de cultuur goed kennen, gezien de Wayúu zelf de hoofdrollen spelen. Zij kregen speciaal voor de film acteerlessen van Andrés Barrientos, die tijdens de vertoning donderdag in de zaal was om vragen te beantwoorden. Hij heeft op zijn beurt hun taal moeten leren – de taal die bijna continu gesproken wordt in de film. We krijgen een inkijk in hun bijzondere leefwijze.
Een stam is opgebouwd rond een matriarchale structuur, waarbij de moeder aan het hoofd van de familie staat. De familie staat voorop en als de familie-eer wordt aangetast, dan heeft deze het recht om de dader te vermoorden of om compensatie te vragen. Twintig geiten, omdat je dochter is mishandeld – in die geest.
Deze felle realiteit wordt in vijf hoofdstukken aan ons verteld. Rapayet weet dankzij de handel in wiet de bruidsschat van Zaida te betalen en lid te worden van de machtige familie van moeder Úrsula. De ruzie die ontstaat met een andere familie leidt tot één van de meest bloedige conflicten uit de geschiedenis van de Wayúu.
Antropologische misdaadfilm
Pájaros de Verano is een soort antropologische misdaadfilm. We zien het landschap, de kleding, de rituelen, leren de gewoonten kennen en ineens: een knal. De schoten komen hard aan, harder dan in een doorsnee misdaadfilm. Het is de pijn van een gecorrumpeerde cultuur, die ook voelbaar is in subtielere beelden.
Het moderne huis dat Rapayet heeft laten bouwen in de woestijn; de gouden oorbellen en make-up van de in klederdracht gehulde Zaida; het bed dat niet gebruikt wordt omdat de voorkeur wordt gegeven aan een hangmat. Maar die geweldsexplosie… Het is onvoorstelbaar hoe de Wayúu destijds elkaar en hun cultuur aan het vermoorden waren.
Het was gelukkig niet het einde van de Wayúu. Hoewel de cultuur en tradities langzaam verloren gaan, heeft Pájaros de Verano onder de eigen bevolking hernieuwde interesse aangewakkerd, bijvoorbeeld om de eigen taal weer te spreken.
De Wayúu zijn trots op deze film, en dat is meer dan terecht. Ga daarom de film bekijken tijdens het IFFR op dinsdag 26 januari of op 2 februari (uitverkocht). Hierna zal Pájaros de Verano vanaf maart 2019 in de Nederlandse filmhuizen te zien zijn!
Bekijk de trailer
Lees meer over inheemse stammen
– Oscar-spanning El abrazo de la serpiente
– La Guajira deel 1: Waarom en hoe gaan?
– La Guajira deel 2: The other story…
– Embera Indianen
– India Catalina
– La Gaitana
– Muisca indianen
